SARS Semptomları Nelerdir? COVID-19 ve SARS Arasındaki Fark Nedir?

SARS Nedir?

Şiddetli akut solunum sendromu (SARS), SARS covid virüsünün neden olduğu ciddi bir viral pnömoni şeklidir. SARS’a neden olan virüs ilk önce 2003 senesinde tanımlandı. Dünya Sıhhat Örgütü, SARS’ı küresel bir sıhhat tehdidi olarak belirlemiştir.  2004 senesinden beri yeni bir SARS vakası görülmemiştir.

SARS’ın Emareleri Nedir?

SARS belirtileri aşağıdakiler de dâhil olmak üzere grip belirtilerine benzer:

• Yüksek ateş
• Kuru öksürük
• Boğaz ağrısı
• Nefes darlığı dahil nefes alma problemleri
• Baş ağrısı
• Vücut ağrıları
• İştah kaybı
• Halsiz hissetme
• Gece terlemeleri ve titreme
• Şuur bulanıklığı, konfüzyon
• Döküntü
• İshal

Bir şahıs virüse maruz kaldıktan sonrasında 2 ila 10 gün içerisinde solunum problemleri meydana gelecektir. Sıhhat görevlileri, yukarıdaki belirtilere sahip bir bireyi ve yurtdışına gezi hikayesi var ise aile üyelerini karantina altına alacaktır. Virüsün yayılmasını engellemek için şahıs 10 gün karantinaya alınacaktır.

Hastalığa yakalanma ihtimalinizi arttıran şeyler içinde SARS teşhisi koyulan şahıs ile yakın etkileşim ve SARS salgını bildirilen daha farklı bir ülkeye gezi geçmişi sayılabilir.

SARS Ne şekilde ya da nasıl Yayılır?

SARS, enfekte bir insan hapşırdığında, öksürdüğünde veya daha farklı biriyle karşı karşıya etkileşim ettiği zaman kolay bir şekilde yayılabilir. Karşı karşıya etkileşim şu anlama gelir:

• SARS’lı birine bakmak
• SARS’lı bir insanın vücut sıvılarıyla etkileşim durumunda olmak
• Enfekte bir bireyi öpmek, sarılmak, dokunmak veya yemek yeme yada içme kaplarını paylaşmak
• SARS’ı enfekte bir kişiden gelen solunum damlacıklarıyla kirlenmiş bir yüzeye dokunarak ve peşinden gözlerinize, ağzınıza yada burnunuza dokunarak da kapabilirsiniz. Hastalık havada da yayılabilir.
• SARS Ne şekilde ya da nasıl Teşhis Edilir?

SARS virüsünü saptamak için pek çok laboratuvar testleri uzmanlar tarafınca geliştirilmiştir. SARS’ın ilk salgını esnasında, hastalık için laboratuvar testleri bulunmuyordu. Teşhis ilk olarak belirtiler ve tıbbi geçmiş vasıtasıyla koyuldu. Artık burun ve boğaz sürüntüleri yada kan örnekleri üstünde laboratuvar testleri yapılabilmektedir. Bir göğüs röntgeni yada BT taraması, SARS’a has pnömoni emarelerini de ortaya çıkarabilir.

SARS Komplikasyonlara Neden Olabilir Mi?

SARS ile bağlantılı vefatların bir çok solunum yetmezliğinden meydana gelmektedir. SARS virüsü her şeyin aynı zamanda kalp ve karaciğer yetmezliğine de sebep olabilir. Komplikasyon geliştirme tehlikesi en çok olan grup, daha farklı bir kronik hastalık teşhisi koyulmuş 60 yaşın üstündeki bireylerdir.

SARS Ne şekilde ya da nasıl Tedavi Edilebilir?

SARS olan bütün bireyler için işe yarayan ve onaylanmış bir tedavi bulunmamaktadır. Antiviral ilaçlar ve steroidler kimi vakit akciğer şişmesini azaltmak amacı ile bireylere verilir, ancak hepimiz için tesirli değildir. Gerekir ise ilave oksijen veya bir ventilatör reçete edilebilir. Şiddetli durumlarda, SARS’tan zaten iyileşmiş bir kişiden alınan kan plazması da uygulanabilir. Artı olarak, bu tedavilerin tesirli bir tedavi olduğunu kanıtlamak için henüz yeterli seviyede kanıt elde edilmemiştir.

SARS’ın Görünümü Nedir?

Uzmanlar şu anda SARS için bir aşı üstünde çalışıyorlar, ancak herhangi bir potansiyel aşı için insan deneyi henüz yapılmadı. SARS için onaylanmış bir tedavi olmadığından, olabildiğince fazla sayıda engelleyici önlem almak önemlidir. Hastalık tanısı koyulmuş bir işi ile yakın temasta bulundu iseniz , SARS bulaşmasını önlemenin yada engellemenin en düzgün yollarından birkaçı bunlardır:

• Ellerinizi sürekli olarak sudan geçirin.
• Enfekte vücut sıvılarına dokunuyorsanız tek kullanımlık eldivenler giyinin.
• SARS hastası ile aynı odadayken cerrahi maske takının.
• Virüs bulaşmış olabilecek yüzeyleri dezenfekte edin.
• SARS hastası tarafınca kullanılan yatak takımları ve mutfak eşyaları dâhil bütün bireysel eşyaları sudan geçirin.
• Ek olarak, SARS semptomları ortadan kalktıktan sonrasında minimum 10 gün süresince yukarıdaki bütün adımları izleyin. SARS’lı biriyle temasa geçtikten sonrasında ateşi yada solunum sorunu çıkar ise çocukları okuldan evimizde tutun.

COVID-19 ve SARS: Aralarındaki Fark Nedir?

Yeni koronavirüsün sebep olduğu COVID-19, son dönemlerde haberlere egemen oldu. Bunun ile beraber, 2003’teki şiddetli akut solunum sendromu (SARS) salgını esnasında koronavirüs terimine ilk defa aşina olmuş olabilirsiniz.

Hem COVID-19 hem de SARS, covid virüslerinden doğar. SARS’a neden olan virüs SARS-CoV olarak bilinir iken, COVID-19’a neden olan virüs ise SARS-CoV-2 olarak isimlendirilir. Daha farklı tür insan koronavirüsleri de vardır. Benzer isimlerine karşın, COVID-19 ve SARS’a neden olan koronavirüsler içinde bikaç farklılık vardır.

Ilk olarak, Koronavirüs Nedir?

Koronavirüsler fazla türlü türlü bir virüs ailesidir. İnsanları da içermekte olan geniş bir konukçu yelpazesine sahiptirler. Fakat en çok koronavirüs çeşitliliği yarasalarda görünüyor. Koronavirüslerin yüzeylerinde kron şeklinde görülen sivri çıkıntılar bulunmaktadır. Corona, Latince’de “taç” anlamını taşır ve bu virüs ailesinin ismini bu şekilde almıştır.

Bir çok vakit insan koronavirüsleri, soğuk algınlığı bezeri hafifçe solunum yolu hastalıklarına sebep olur.  Bir hayvan koronavirüsü, bir hastalığı insanlara bulaştırma kabiliyetini geliştirdiğinde yeni bir tip koronavirüs meydana gelebilir. Mikroplar bir hayvandan insana bulaştığı zaman bu duruma zoonotik aktarım denilir.

İnsan ev sahiplerine sıçrayan koronavirüsler ciddi hastalıklara sebep olabilir. Bu, türlü türlü etkenlerden, bilhassa insanların yeni virüse karşı bağışıklık eksikliğinden dolayı oluyor olabilir. İşte bu tür koronavirüslerin birtakım örnekleri:

• İlk Başta 2003 senesinde tanımlanan SARS’a neden olan virüs SARS-CoV
• İlk Başta 2012 senesinde tespit edilen Orta Doğu solunum sendromuna (MERS) yol açan virüs MERS-CoV
• lk olarak 2019’da tanımlanan ve COVID-19’a neden olan virüs SARS-CoV-2

Pekala, SARS Nedir?

SARS, SARS-CoV’un neden olduğu solunum yolu hastalığının ismidir. SARS kısaltması, şiddetli akut solunum sendromu anlamını taşır. Dünya çapında SARS salgını 2002’nin son dönemlerinden itibaren 2003’ün ortalarına kadar sürdü. Bu süre içerisinde, 8.000’den çok insan hastalığa yakalandı ve 774 şahıs yaşamını yitirdi. SARS-CoV’nin kökeninin yarasalar olduğu sanılmaktadır. Virüsün, insanlara geçmeden öncesinde yarasalardan bir ara hayvan konakçı olan misk kedisine bulaştığı düşünülüyor.

Ateş, SARS’ın ilk emarelerinden birisidir. Buna aşağıdakiler gibi daha farklı belirtiler da eşlik edebilir:

• Öksürük
• Halsiz hissetme yada bitkinlik
• Vücut ağrıları ve ağrıları

Solunum semptomları kötüleşerek nefes darlığına sebep olabilir. Ciddi vakalar hızlı bir şekilde ilerleyerek pnömoniye yada solunum sıkıntısına neden olur.

COVID-19’un SARS’tan Farkı Nedir?

COVID-19 ve SARS pek çok yönden benzemektedir. Mesela, her ikisi de:

• Koronavirüslerin neden olduğu solunum hastalıklarıdır
• Yarasalarda ortaya çıktıklarına inanılmaktadır
• Virüslü bir şahıs öksürdüğünde yada hapşırdığında yada kontamine nesnelerle yada yüzeylerle etkileşim ettiği zaman üretilen solunum damlacıklarıyla yayılır
• Kimi zaman oksijen yada mekanik ventilasyon gerektiren potansiyel olarak ciddi hastalığa sebep olabilir

COVID-19 Genel Belirtiler:

• Ateş,
• Öksürük,
• Bitkinlik,
• Nefes darlığı

SARS Genel Belirtiler:

• Ateş,
• Öksürük,
• Halsiz hissetme,
• Vücut ağrıları ve ağrıları,
• Baş ağrısı,
• Nefes darlığı

COVİD-19 Daha azca genel belirtiler:

• Akıntılı yada tıkalı burun,
• Baş ağrısı,
• Kas ağrıları,
• Boğaz ağrısı,
• Bulantı,
• İshal,
• Üşüme,
• Tat kaybı,
• Koku kaybı

SARS Daha azca genel belirtiler:

• İshal,
• Titreme

Virüsleri Bilmenin Ehemmiyeti

• SARS vakaları çoğunlukla daha ciddiydi. Tahmin ediliyor ki %20-30 SARS olan bireylerin % 95’i mekanik ventilasyon gerektirdi.
• COVID-19’un vefat oranı tahminleri, yerleşim yeri ve bir popülasyonun özellikleri gibi etkilere bağlı olarak büyük seviyede değişmiş olur. Çoğunlukla konuşursak, COVID-19 için vefat oranlarının yüzde 0,25 ile yüzde 3 içinde değişmiş olduğu tahmin edilmektedir.
• SARS, COVID-19’dan fazla daha ölümcüldür. Tahmini vefat oranı ortalama  %10’dur.

Bulaşma

COVID-19, SARS’tan daha süratli bulaşıyor. Ihtimaller içinde bir izahat olarak, virüs seviyesinin yada viral yükün, belirtiler geliştikten kısa bir müddet sonrasında COVID-19’lu bireylerin burun ve boğazlarında en yüksek görülmesidir. Bu, viral yüklerin hastalıkta fazla hemen sonra doruğa çıkmış olduğu SARS’ın tersidir. Bu, COVID-19’lu bireylerin virüsü enfeksiyon esnasında daha erken, belirtileri gelişirken, fakat kötüleşmeye başlamadan öncesinde bulaştırabileceklerine işaret ediyor.

Moleküler Etkenler

• Yapılan Son araştırma SARS-CoV-2 örneklerinin tam genetik bilgisinin %75’i, virüsün yarasa koronavirüsleriyle SARS virüsünden daha yakından bağlantılı olduğunu buldu. Yeni koronavirüs, SARS virüsü ile ortalama olarak %79 genetik benzerliğe sahiptir.
• SARS-CoV-2 reseptör bağlanma sahasının protein sekansı çözümleme edildiğinde garip bir netice bulunmuş oldu. SARS-CoV-2 çoğunlukla yarasa koronavirüslerine daha fazla benzerken, reseptör bağlanma bölgesi SARS-CoV’ye daha benzerdi.

Reseptör Bağlama

Yeni koronavirüsün SARS virüsüne nazaran hücrelere ne şekilde bağlandığını ve hücrelere ne şekilde ya da nasıl girdiğini anlamak için araştırmalar devam ediyor. Sonuçlar şimdiye kadar oldukça farklılık gösterdi. Aşşağıdaki çalışmanın sadece proteinlerle yapıldığını ve bütün bir virüs kapsamında yapılmadığını da belirtmek gerekmektedir.

• Bir yeni bir araştırmada uzmanlar, SARS CoV-2 ve SARS CoV aynı konakçı hücre reseptörü kullanımı olduğunu onaylamıştır. Bununla birlikte, her iki virüs için, konakçı hücre girişi için kullanılan viral proteinlerin, reseptöre aynı sıkılıkla (afinite) bağlandığını da bulmuştur.
• Bir diğer son araştırma, konak hücre reseptörüne bağlanmaktan görevli viral proteinin özel alanını karşılaştırdı. SARS-CoV-2’nin reseptör bağlanma alanın, SARS-CoV’ninkinden daha yüksek bir afinite ile konak hücre reseptörüne bağlandığını gördüler.
• Yeni koronavirüs hakikaten de konak hücre reseptörü için daha yüksek bir bağlanma afinitesine sahip ise, bu hem de neden SARS virüsünden daha basit yayıldığını da açıklığa kavuşturabilir.

COVID-19, SARS’tan Daha Uzun Süre Duracak Mı?

Küresel SARS salgını, 2003’ten beri ortaya çıkmadı. Son bildirilen vakalar 2004 sensindedir. O dönemden beri bildirilen daha farklı olay yok. SARS, aşağıdaki gibi halk sıhhati önlemleri kullanılarak başarı ile kontrol altına alınmıştır:

• Erken olay tespiti ve izolasyonu
• Etkileşim seyretme ve yalıtım
• Toplumsal mesafe

Aynı önlemleri uygulamak COVID-19’un ortadan kalkmasına destek sağlar mu? Hal böyle olunca daha zor olabilir. COVID-19’un daha haddinden fazla uzun süre ortalıkta olmasına katkıda bulunabilecek birtakım etkenler şunları içermektedir:

• Ortalama yüzde 80 oranında COVID-19’lu bireylerin bir çok hafifçe bir hastalığa sahiptir. Bazıları hasta olduklarını dahi bilmeyebilir. Bu, kime bulaşıp bulaşmadığını belirlemeyi zorlaştırır.
• COVID-19’lu kişiler, virüsü SARS’lı kişilere gore enfeksiyonları esnasında daha hızlı bir şekilde yayarlar. Bu, virüsün kimde olduğunu tespit etmeyi ve virüsü başkalarına yaymadan öncesinde izole etmeyi son derece zorlaştırır.
• COVID-19 artık topluluklar içerisinde kolay bir şekilde yayılıyor. Sıhhat bakımı ortamlarında daha genel olan SARS’ta durum bu şekilde değildi.
• 2003’tekinden daha küresel olarak bağlantılıyız, bu da COVID-19’un bölgeler ve ülkeler içinde yayılmasını kolaylaştırıyor.
• Grip ve soğuk algınlığı gibi birtakım virüsler mevsimsel kalıplar izler. Bu yüzden, hava ısındıkça COVID-19’un geçip geçmeyeceği sorusu var.

Akılda Kalması Gerekenler

COVID-19 ve SARS’ın her ikisi de koronavirüslerden kaynaklanıyor. Bu hastalıklara yol açan virüsler, bir ara konakçı tarafınca insanlara bulaşmadan öncesinde hayvanlardan kaynaklanıyordu.

COVID-19 ve SARS içinde pek çok benzerlik vardır. Fakat mühim farklılıklar da vardır. COVID-19 vakaları hafifçe ila şiddetli içinde değişebilirken, SARS vakaları çoğunlukla daha ciddiydi. Fakat COVID-19 daha basit yayılır. İki hastalık arasındaki belirtilerde de birtakım farklılıklar bulunur.

Yayılmasını engellemek için katı halk sıhhati önlemleri uygulandığından, 2004 yılından beri belgelenmiş bir SARS vakası yoktur. COVID-19’u kontrol altına almak daha zor olabilir zira bu hastalığa yol açan virüs daha basit yayılır ve çoğu zaman hafifçe belirtilere neden olur.

2019 Koronavirüsü Nedir?

• 2020’nin başlarında, yeni bir virüs, bulaşma hızının görülmemiş hızı nedeniyle bütün dünyada manşetlere çıkmaya başladı.
• Kökenleri Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde bir besin pazarına kadar seyredildi. Oradan ABD Birleşik Devletleri ve Filipinler kadar uzak ülkelere ulaştı.
• Virüs (resmi olarak SARS-CoV-2 olarak isimlendirilir) dünya genelinde milyonlarca enfeksiyondan görevli olup yüz binlerce vefata neden olmuştur. ABD Birleşik Devletleri en fazla etkilenen ülkedir.
• SARS-CoV-2 enfeksiyonunun neden olduğu hastalığa, 2019 koronavirüs hastalığı anlamına gelen COVID-19 ismi verilmektedir.
• Bu virüsle ilgili haberlerdeki küresel paniğe karşın, SARS-CoV-2 enfeksiyonu olan biriyle etkileşim durumunda bulunmadığınız süre boyunca SARS-CoV-2 ile sözleşme yapma olasılığınız düşüktür.

Hekimler her gün bu virüs hakkında yeni şeyler öğreniyor. Şimdiye kadar, COVID-19’un birtakım insanoğlu için ilk etapta herhangi bir emareye neden olmayabileceğini biliyoruz. Bilhassa COVID-19 ile bağlantılı olan birtakım genel belirtiler şunları içermektedir:

• Nefes darlığı
• Zaman içerisinde daha şiddetli olan bir öksürük
• Sıcaklıkta aşamalı olarak artan düşük dereceli ateş
• Bitkinlik

Daha azca genel belirtiler şunları içermektedir:

• Titreme
• Titreme ile yine yine sallama
• Boğaz ağrısı
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları ve ağrıları
• Tat kaybı
• Koku kaybı

Bu emareler birtakım bireylerde daha şiddetli duruma gelebilir. Siz yada baktığınız biri aşağıdaki semptomlardan herhangi birine sahip ise acil sağlık hizmetleri arayın:

• Nefes almada güçlük
• Mavi dudaklar yada yüz
• Göğüste kalıcı ağrı yada tazyik
• Şuur bulanıklığı, konfüzyon
• Çok fazla uyuşukluk

COVID-19 Gribe Karşı

Hala 2019 koronavirüsünün mevsimsel gripten daha çok veya daha azca ölümcül olduğunu ya da olmadığını öğreniyoruz. Bu durumu belirlemek son derece zor olsa gerek zira tedavi istemeyen veya kontrol edilmeyen bireylerdeki hafifçe vakalar da dâhil olmak suretiyle toplam olay sayısı henüz bilinmemektedir. Fakat erken kanıtlar, bu koronavirüsün mevsimsel gripten daha çok vefata sebep olduğunu işaret ediyor. İşte grip hastalığının birtakım genel belirtileri:

• Öksürük
• Burun akıntısı yada tıkalı burun
• Hapşırma
• Boğaz ağrısı
• Ateş
• Baş ağrısı
• Bitkinlik
• Titreme
• Vücut ağrıları

Koronavirüslere Ne Neden Olur?

• Koronavirüsler zoonotiktir. Bunun anlamı, insanlara bulaşmadan öncesinde ilk önce hayvanlarda geliştiğidir. Virüsün hayvanlardan insanlara geçmesi yada bulaşması için, insanın enfeksiyonu taşıyan bir hayvan ile yakın temasta bulunması gerekmektedir.
• Virüs insanlarda geliştiğinde, koronavirüsler insandan insana solunum damlacıkları yöntemiyle bulaşabilir.
• Viral materyal bu damlacıklarda asılı kalır ve solunum yoluna (nefes borunuz ve akciğerleriniz) solunabilir, burada virüs enfeksiyona sebep olabilir.
• Üstünde virüs bulunan bir yüzeye ya da nesneye dokunduktan sonrasında ağzınıza, burnunuza veya gözlerinize dokunur iseniz SARS-CoV-2 virüsünü elde edebilirsiniz. Fakat, virüsün yayılmasının temel yolunun bu olmadığına inanılmaktadır.
• 2019 koronavirüsü belirli bir hayvanla kati olarak bağlantılı değil.
• Araştırmacılar, virüsün yarasalardan daha farklı bir hayvana (yılan yada pangolin) ve hemen sonra insanlara bulaşmış olabileceğine inanıyor.
• Bu bulaşma {yüksek olasılıkla} Çin’in Wuhan kentindeki açık besin pazarında ortaya çıktı.

Kimler Daha Yüksek Risk Altındadır?

Bilhassa tükürüğe maruz kaldıysanız yada öksürdüklerinde, hapşırdıklarında yada konuştuklarında yanında iseniz, onu taşıyan biri ile etkileşim kurar iseniz, SARS-CoV-2 ile anlaşma yapma tehlikeniz oldukça yüksektir. Elverişli engelleyici önlemler almadan aşağıdaki durumlarda da yüksek riske sahipsiniz:

• Virüsü kapmış biri ile yaşamak
• Virüsü kapmış biri için evinizde bakım sağlıyorsanız
• Virüsü kapmış samimi bir partnere sahip olmak

Hangi Tedaviler Mevcuttur?

Şu anda COVID-19 için hususi olarak onaylanmış bir tedavi bulunmamaktır ve bir enfeksiyonun tedavisi de bulunmamaktadır, fakat tedaviler ve aşılar şu anda üstünde çalışılmaktadır. Bu sebepten uzmanlarca belirlenen yöntemlere gore tedavi, virüs gidişatını sürdürürken belirtileri yönetmeye odaklanır.

• COVID-19’unuz olduğunu düşünüyorsanız tıbbi yardım alın. Hekiminiz gelişen herhangi bir emare yada komplikasyon için tedavi önerecek ve acil tedavi almanız gerekip gerekmediğini size bildirecektir.
• SARS ve MERS gibi öteki çeşit koronavirüsler de belirtileri yöneterek tedavi edilir. Kimi durumlarda, ne kadar tesirli olduklarını görmek için birtakım deneysel tedaviler kontrol edilmiştir.

Bu hastalıklar için kullanılan tedavi örnekleri şunları içermektedir:

• Antiviral yada retroviral ilaçlar
• Mekanik ventilasyon gibi solunum desteği
• Akciğer şişmesini azaltmak için steroidler
• Kan plazma transfüzyonları

COVID-19’un Ihtimaller içinde Komplikasyonları Nedir?

COVID-19’un en ciddi komplikasyonu, 2019 yeni koronavirüs ile enfekte pnömoni (NCIP) olarak isimlendirilen bir tür pnömonidir. NCIP ile Çin’in Wuhan kentinde hastanelere kabul edilen 138 kişiden oluşmuş bulunan 2020 çalışmasının neticeleri, kabul edilenlerin yüzde 26’sının ağır vakaları olduğunu ve kümülatif bakım ünitesinde (YBÜ) tedavi edilmeleri icap ettiğini buldu. Kümülatif bakım ünitesine kabul edilen bireylerin ortalama yüzde 4,3’ü bu tür zatürreden öldü.

YBÜ’ye kabul edilen bireylerin ortalama olarak olarak daha yaşlı oldukları ve YBÜ’ye gitmeyenlere gore daha çok altta yatan sıhhat şartlarına sahip oldukları unutulmamalıdır. Şimdiye kadar NCIP, 2019 koronavirüs ile hususi olarak ilişkili tek komplikasyondur. Araştırmacılar, COVID-19 geliştiren bireylerde aşağıdaki komplikasyonları görmüş oldu:

• Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS)
• Düzensiz kalp atış hızı ( aritmi )
• Kardiyovasküler şok
• Şiddetli kas ağrısı ( miyalji )
• Bitkinlik
• Kalp hasarı yada kalp krizi
• çocuklarda multisistem inflamatuar sendrom (MIS-C), hem de pediyatrik multisistem inflamatuar sendrom (PMIS) olarak da bilinir.

Engelleme İpuçları

• Ellerinizi bir seferde minimum 20 saniye süreyle ılık su ve sabunla sudan geçirin.
• Elleriniz kirli iken yüzünüze, gözlerinize vb. yerlerinize dokunmayın.
• Kendinizi hasta hissediyorsanız yada herhangi bir soğuk algınlığı yada grip emareniz var ise dışarı çıkmayın.
• İnsanlardan minimum 2 metre uzakta kalınca.
• Hapşırdığınızda yada öksürdüğünüzde ağzınızı bir mendille veya dirseğinizin iç kısmıyla kapatın. Derhal kullandığınız mendilleri atın.
• Fazla dokunduğunuz nesneleri paklayın. Telefonlar, bilgisayarlar ve kapı kolları gibi nesneler de dezenfektan kullanın. Mutfak eşyaları ve bulaşıklar gibi yemek pişirdiğiniz yada yemek yediğiniz nesneler için sabun ve su kullanın.

Öteki Koronavirüs Türleri Nedir?

• Bir koronavirüs, adını mikroskop altındaki görüntüsünden alır.
• Korona kelimesi “taç” anlamını taşır.
• Yakından incelendiği zaman, yuvarlak virüsün merkezinden her tarafa doğru çıkıntı icra eden peplomerler adında olan bir protein “tacı” vardır. Bu proteinler, virüsün ev sahibini enfekte edip edemeyeceğini belirlemesine destek sağlar.
• Şiddetli akut solunum sendromu (SARS) olarak bilinen durum, 2000’lerin başlarında son derece bulaşıcı bir koronavirüsle de ilişkili idi. SARS virüsü o dönemden beri kontrol altına alındı.

COVID-19 ve SARS

• Bu, bir koronavirüsün haber yapmış olduğu ilk şey değil. 2003 SARS salgını da coronaviruslardır.
• 2019 virüsünde olduğu gibi, SARS virüsü de insanlara bulaşmadan öncesinde ilk önce hayvanlarda bulunmuş oldu.
• SARS virüsünü yarasalar daha farklı bir hayvana aktardı ve sonrasında insanlara aktarıldı.
• İnsanlara bulaştıktan sonrasında, SARS virüsü tolumda hızlı bir şekilde yayılım gösterdi.
• eni koronavirüsü bu denli haber değeri taşıyan şey, insandan insana süratli bulaşmasını engellemeye destek olacak bir tedavinin henüz geliştirilmemiş olmasıdır.
• SARS sonrasında başarı ile kontrol altına alındı.

SARS Salgınından COVID-19’la Mücadeleye Kadar Bir Şey Öğrenebilir Miyiz?

• SARS’a yavaş cevap verdiği için eleştirildikten sonrasında Çin, yeni koronavirüsü ele alması için bir defa daha küresel inceleme ile karşı karşıya.
• Dünya çapında SARS salgını kontrol altına alındığı zaman, virüs dünya genelinde 8.000’den çok bireye bulaştı ve neredeyse 800 bireyi öldürdü.
• COVID-19 hastalığına yol açan yeni koronavirüs SARS-CoV-2, 2003 SARS salgınını çoktan geride bıraktı.
• Çin’de şiddetli akut solunum sendromu (SARS) adında olan bir solunum virüsünün ortaya çıkmasının üstünden 17 sene geçti.
• SARS fazla kısa bir müddet içerisinde Avrupa, Şimal ABD, Güney ABD ve Asya’da pek çok ülkeye yayıldı.

• Dünya çapında salgın kontrol altına alındığı zaman, virüs dünya genelinde 8.000’den çok insana bulaşmış ve neredeyse 800 bireyi öldürmüştü. O sırada Çin hükümeti, salgına yavaş cevap verdiği ve hastalığın ciddiyetini sakladığı için eleştirildi.
• Günümüzde, Çin’de yeni bir solunum yolu hastalığı meydana geldi ve SARS gibi, buna SARS-CoV-2 olarak bilinen bir koronavirüs sebep olmaktadır.
• Bu yeni virüs, ateş, öksürük ve nefes darlığı gibi belirtilerle COVID-19 olarak adlandırılanbir hastalığa sebep olur. Şu anda bunun için spesifik bir antiviral tedavi yada aşı yok.
• Bu hastalığın salgını SARS’ı çoktan geçti ve büyümeye devam etmesi planlanıyor.
• ABD Birleşik Devletleri’nde çok COVID-19 vakası olmuştur.
• Bunun ile beraber, teste erişimle ilgili problemler, birtakım uzmanları ülkede daha öncesinde gerçekleştirilenden daha çok olay olup olmadığı mevzusunda endişelendirdi.
• Virüsün genomunun dizilenmesi, virüsün 6 hafta süresince ABD Birleşik Devletleri’nde tespit edilmeden dolaştığını gösteriyor.
• Çin’de yetkililer, COVID-19 salgınına etkilenen kentlerde milyonlarca insanı karantinaya alarak ve yurtiçi ve yurtdışı gezileri kısıtlayarak cevap verdi.

Bilgi Paylaşımı ve Eylem

• Salgını ele alma mevzusundaki 2004 raporuna gore, Çin’in SARS’a ilk tepkisi “bilgi paylaşımı ve eylemi mevzusunda ölümcül bir tereddüt periyodu” ile boğulmuştu.
• Çin hükümetinin Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ile bilgi paylaşmaya başlaması bikaç ay sürdü.
• Bu süre içerisinde, Çin halkı, 2004 raporunda “artan endişeler, korku ve genel spekülasyonlar” söylediği yeni hastalık hakkında büyük seviyede karanlıkta tutuldu.
• Birtakım uzmanlar, bu sefer, Çinli yetkililerin mevcut olan salgının ilk başlarda bilgi paylaşma mevzusunda bir defa daha isteksiz olduklarını ve bu durumun tehdidin küresel olarak tanınmasını önlediğini söylüyor. Virüsün ilk ortaya çıkmış olduğu yer olan Wuhan’daki yerel yetkililer haftalar boyu tehdidin ciddiyetini küçümseyerek, enfeksiyona yakalanan bireylerin bir pazarda canlı hayvanlara maruz kaldıklarını bildirdiler.

• Fakat insandan insana bulaşma vakaları ortaya çıkmaya başladıkça, salgının ciddiyeti daha net duruma geldi.
• Gene de Çinli yetkililerin SARS’ın hatalarını tekrarlamaktan kaçınmaya çalıştığına dair göstergeler var.
• Michigan Üniversitesi çalışanı Dr. Arnold S. Monto, Çin’in ilk tepkisinin gecikmeli olduğunu kabul ediyor, lakin bunun bir bölümünün büyük bir siyaset ile uğraş içerisinde iken olanlardan kaynaklandığını söylüyor.
• Mesela, birtakım hastanelerde virüs için kontrol kitleri yoktu. Ek olarak, yerel hastanelerden gelen olay raporları, kamuoyuna açıklanmadan öncesinde Çin’in merkezi sıhhat komisyonu tarafınca gözden geçirilmelidir.

Yeni Genetik Teknolojiler

• SARS’tan günümüze dek en büyük değişimlerden biri, virüsü idrak etmek ve teşhis testleri veya tedavileri geliştirmek için gerekmekte olan teknolojideki ilerlemelerdir.
• Ocak ayında, Çinli bilim insanları, ilk önce Aralık ayında meydana gelen virüsü çoktan sıraladılar. Ek olarak bu bilgiyi dünyanın her yerinden bilim adamlarına da sundular. SARS ile virüsün yayılmaya başladıktan sonrasında tanımlanması ortalama 5 ay sürdü.
• Bilim adamlarının virüs için teşhis testleri, tedaviler ve aşılar geliştirmelerine destek olmak için virüs hakkında genetik bilgiye gereksinim var.
• Bikaç grup hâlihazırda bir aşı üstünde çalışıyor. Bunun ile beraber, 17 sene öncesine oranla daha süratli aşı geliştirilmesine karşın, bir aşının insanlarda genel kullanıma hazır duruma gelmesi 12 ila 18 ay sürebilir.

COVID-19’un Geçmiş Salgınlarla Karşılaştırması

• SARS, 1918 grip salgını ve Ebola, halk sıhhati yetkililerinin büyük salgınlara hazırlanmasına destek oldu.
• Gene de her büyük salgın farklıdır ve uzmanlar bunların ne şekilde biteceğini tahmin etmekte zorlanırlar.
• Her bir hastalığın serpintisi büyük seviyede öteki koşullara bağlıdır. Ona yakalandığınızda, ne kadar bulaşıcı ve ölümcül olduğu {önemlidir}.
• Gün geçtikçe büyüyen yeni koronavirüs hastalığı olan COVID-19 vakaları ile yeni hastalığı yakın tarihteki öteki salgınlarla karşılaştırmak doğaldır.

Her bir hastalığın neticeleri büyük seviyede öteki şartlara bağlıdır. Ona yakalandığınız zaman, ne kadar bulaşıcı ve ölümcül olduğu değişmiş olur. Burada, COVID-19’un şimdiye kadarki öteki büyük salgınlara ne şekilde karşılaştırıldığına bir göz atacağız:

1918 Grip Salgını (İspanyol Gribi)

• 1918 İspanyol gribi salgını bütün dünya nüfusunun karşılaştığın ölümcül grip mevsimi oldu.
• 1918 salgın grip çeşidi, 40 yada 50 yaşın altındaki bir çok insan için yeni idi, normal gripten fazla farklıydı.
• Bilim insanları, virüslerin hastalığa neden olduğunu bilmiyorlardı ve henüz gripten korunmaya yada tedaviye destek olacak bir aşımız yada antiviral ürünümüz yoktu, ikincil bakteriyel enfeksiyonları tedavi edecek antibiyotiklerimiz de yoktu.
• O zamanlar hayat da fazla farklıydı. Birincisi, bir savaşın ortasındaydılar ve virüsü onlarla dünyanın her yerine askerler taşıdılar. İnsanlar da fazla kalabalık şartlarda yaşıyorlar idi ve oldukça kötü hijyene sahiplerdi. Bu, hastalığın oluşmasına ve gelişmesine destek oldu.
• Bilinen belirtiler: ateş, bulantı, ağrılar, ishal

İspanyol Gribi Hakkında Özet:

• İlk tespit: Mart 1918
• Küresel vakalar: 500 milyon
• Küresel ölümler: 50 milyondan fazladır (ABD Birleşik Devletleri’nde ortalama 675.000)
• Bulaşma: solunum damlacıkları yöntemiyle yayılır
• Mevcut olan tedaviler: Tam bir tedavi yok; antibiyotikler yada antiviraller henüz mevcut olan değildi
• Mevcut olan aşılar: yok
• Pandeminin sonu: 1919 yazı

Mevsimsel Grip

• Grip her sene ortaya çıkmaktadır, fakat iki mevsim Tamamıyla aynı değildir.
• COVID-19’un bunun tam tersine, gribin vereceği zararı engellemeye ve olabildiği kadar minimum seviyeye indirmeye destek olabilecek tesirli aşılarımız ve antiviral ilaçlarımız var.
• Ek olarak, vücudumuzda daha öncesinde grip göründüğü için, pek çok insan geçmiş yıllardan kalma gribe karşı bağışıklığa sahiptir.
• COVID-19’a karşı herhangi bir bağışıklığımız yok ve şu ana kadar gripten daha bulaşıcı ve ölümcül görünüyor, fakat daha çok şey öğrendikçe bu fazla iyi değişebilir.
• Anahtar belirtiler: ateş, öksürük, boğaz ağrısı, bitkinlik
• Senelik küresel vakalar: Ortalama 1 milyar enfeksiyon (5 milyona kadarı şiddetli)

Mevsimsel Grip Özet Bilgiler:

• Senelik küresel ölümler: 291.000 – 646.000 içinde, vefat oranı yüzde 0.1 civarında
• Bulaşma: solunum damlacıkları yöntemiyle yayılır; teşhis edilen her şahıs 1.3 kişiye iletir
• Etkilenen grupların bir çok: yaşlı yetişkinler ve bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler
• Mevcut olan tedavi: Gribin gidişatını azaltmak için antiviral ilaçlar

2002–2004 Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS)

• SARS, Çin’den çıkan ve solunum damlacıklarıyla hızlı bir şekilde yayılan bir daha farklı koronavirüs çeşididir. SARS vefat oranı COVID-19’dan daha yüksek olmasına karşın, COVID-19 şimdiden daha çok can aldı.
• Çoğunlukla, SARS’ın vefat oranı daha yüksek olmasına karşın, COVID-19, daha çok toplumsal yankıya, daha çok vefata, daha çok ekonomik yankıya, daha çok toplumsal tepkiye yol açmıştır.

SARS Özet Detayları:

• Anahtar belirtiler: ateş, solunum semptomları, öksürük, halsiz hissetme
• İlk tespit: Kasım 2002, Çin’in Guangdong eyaletinde
• Küresel ölümler: 774; %15 vefat oranı
• Bulaşma: solunum damlacıkları ve kontamine yüzeyler yöntemiyle yayılır
• Etkilenen grupların bir çok: 60 yaş ve üstü hastalar %55 daha yüksek vefat oranına sahipti
• Mevcut olan tedavi: tedavi yok, fakat antiviral ilaçlar ve steroidler birtakım insanoğlu için işe yaradı
• Aşı mevcut olan: Pandeminin sona erdiği sırada bir aşı hazırdı

2009 (H1N1) Grip Salgını

• 2009’da yeni bir grip çeşidi – bir H1N1 çeşidi – ortaya çıktı ve insanoğlu panikledi zira aşımız yoktu ve yeni tür hızlı bir şekilde yayılıyordu.
• COVID-19 gibi, salgının başlangıcında da bağışıklık yoktu. İyileşmeyi daha da kolaylaştırmak için antiviral ilaçlarımız vardı ve 2009’un sonunda, daha kuvvetli bağışıklık seviyeleriyle beraber gelecekteki grip mevsimlerinde koruyacak bir aşımız oldu.
• Gene de, ABD Birleşik Devletleri’nde 12.000’den çok insanın hayatına mal oldu.

2009 (H1N1) Grip Salgını Özet Bilgiler:

• Anahtar belirtiler: ateş, titreme, öksürük, vücut ağrıları
• İlk tespit: Ocak 2009
• Küresel vakalar: küresel nüfusun ortalama yüzde 24’ü
• En fazla etkilenen gruplar: çocuklar en yüksek oranlara sahipti (%47).
• Tedavi mevcut olan: antiviraller (oseltamivir ve zanamivir); bir çok insan komplikasyonsuz iyileşti
• Aşı mevcut olan: H1N1 aşı araştırması Nisan 2009’da başladı ve bir aşı Aralık 2009’da kullanıma sunuldu
• Pandeminin sonu: Ağustos 2010

2014–2016 Ebola

• Ebola oldukça ölümcüldü ve hastalananların yüzde 50’sini öldürdü. Fakat hastalığın son evrelerinde ağırlıklı olarak ter ve kan gibi vücut sıvıları yöntemiyle yayılmış olduğu için COVID-19 kadar bulaşıcı değildi.
• Artı, belirtiler fazla şiddetli olduğundan sıhhat görevlileri, buna sahip olan insanlarla etkileşim durumunda olanları süratli bir biçimde tespit edip onları izole edebildiler.

2014–2016 Ebola Virüs Özet Detayları:

• Anahtar belirtiler: ateş, ağrı ve sızılar, halsiz hissetme, ishal, kusma
• İlk tespit: ilk hasta Aralık 2013’te Gine’de tespit edildi
• Global vakalar: 28.652 olay (10 ülkede)
• Küresel ölümler: 11.325 vefat; vefat oranı ortalama yüzde 50
• Bulaşma: vücut sıvıları (kan, ter, dışkı) ve yakın etkileşim yöntemiyle yayılır; hastalığın sonuna doğru en bulaşıcı
• En fazla etkilenen gruplar: bütün vakaların %20’si çocuklarda meydana geldi
• Mevcut olan tedavi: yok; IV sıvılar ve oral rehidrasyon dahil destekleyici bakım sağlandı
• Mevcut olan aşılar: yok
• Salgının sonu: Mart 2016

Yeni Koronavirüs (COVID-19)

• Erken kanıtlar, COVID-19’un gripten daha bulaşıcı olabileceğini gösteriyor.
• Gösterilen birtakım raporlar, COVID-19’un mevsimsel gripten daha yüksek bir vefat oranına sahip olabileceğini söylüyor. Lakin COVID-19’lu pek fazla insanoğlunun hafifçe semptomları olduğu yada asemptomatik olduğu ve bundan dolayı bir hekime görünmediği ve büyük seviyede hesaba katılmadığı için bunun tespitinin zor olduğunu söylemek mümkündür.

Yeni Koronavirüs (COVID-19) Özet Detayları:

• Anahtar belirtiler: öksürük, ateş, nefes darlığı; Vakaların yüzde 80’i hafifçe
• İlk tespit: Aralık 2019, Wuhan, Çin
• Bugüne dek küresel vakalar: 58.704.217’den çok olay
• Bugüne dek küresel ölümler: 1.388.926’dan çok
• Bulaşma: dışkı ve öteki vücut salgıları ile beraber solunum damlacıkları yöntemiyle yayılır; her şahıs bunu, çevreleme ve karantina çabaları arttıkça {muhtemelen} düşecek olan 2,2 kişiye aktarır.
• Etkilenen grupların bir çok: altta yatan sıhhat problemleri olan 65 yaş üstü yetişkinler; Çocuklar daha hafifçe belirtiler yaşıyorlar (Çin’de, çocuklar vakaların yalnızca yüzde 2,4’ünü oluşturuyor)
• Mevcut olan tedaviler: yok; destekleyici bakım sağlanır, ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler belirtileri hafifletebilir ve antibiyotikler ikincil bakteriyel pnömoninin tedavisine destek olabilir ve iyileşmeye destek olmak için öteki virüslerle beraber kullanılan antiviraller uygulanmaktadır.
• Mevcut olan aşılar: henüz yok; bir aşı {muhtemelen} ortalama bir sene içerisinde hazır olacak

ÖZET

Insandan insana etkileşim, yeni koronavirüsün bulaşmasının ana metodu gibi görünüyor. İletim tipik olarak şu durumlarda gerçekleşir:

• Virüslü biri size hapşırır yada öksürür, cildinizde yada giysilerinizde solunum damlacıkları bırakır yada virüsün cildinde yada giysisinde bulunan birine dokunursunuz.
• Ondan sonra yüzünüze dokunursunuz, bu da virüse ağzınız, burnunuz yada gözleriniz yöntemiyle bir giriş noktası sağlar.