Doğum Sonrası OKB: Nedir, Nasıl Başa Çıkılır?

28. hamilelik haftasından itibaren doğumdan sonraki 4. hafta bitimine kadar uzanan vakit aralığına perinatal dönem denir. Bu devrin doğumdan sonraki 4 haftalık kısmına da postpartum ismi verilir. Doğumdan sonra dönem (postpartum) psikiyatrik hastalıklar için tehlikeli bir zamandır.

Postpartum depresyon bunlardan en çok sık görüleni ve en fazla bilinenidir. Fakat bu zamanda Genel Anksiyete Bozukluğu, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Ürkü Bozukluk ve Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) gibi pek fazla hastalık görünebilir. Postpartum OKB en sık doğru olmayan anlaşılan ve tanı konulurken gözden kaçan perinatal hastalıklardan birisidir.

OKB, obsesyon isminde olan takıntılı fikir, düşünce ve dürtüler ile kompulsiyon isminde olan yineleyici davranma şekilleri ve zihinsel eylemlerden oluşmuş bulunan bir ruhsal hastalıktır. Doğumdan sonraki dört hafta içerisinde ortaya çıkar ise, postpartum başlangıçlı OKB tanısı kullanılır.

OKB nin hayat boyu görülme oranı %2-3 civarında iken, doğumdan sonra dönemde bu oran %5’e çıkar. Her bakımdan postpartum OKB için annelerden çoğunlukla bahsedilse de, yeni babalarda da OKB’nun görünme sıklığı genel sayıya gore 3 kat artmaktadır. Babalarda görünen şikayetler eşine ve bebeğine zarar vermek ile alakalıdır.

Tekrarlayıcı, zorlayıcı insanın isteği haricinde gelen düşünceler ve anlık canlanan imgelemler son derece korkutucudur, kümülatif sorun ve huzursuzluğa, strese sebep olurlar. Anneler doğumdan sonra hüznün haricinde ciddi bir durum olduğundan dolayı belkide akıllarını kaçırdıklarından endişe içerisinde olurlar. Anne şizofreni veya postpartum psikoz olduğundan endişe ederek hekime başvurabilir.

Bebek sahibi olmak, büyük bir mutluluğun bununla beraber mesuliyet duygusunu da bununla beraber getirir. Bilhassa yaşı genç olan ve ilk çocuklarını kucaklarına alan anne babalarda ise bu mesuliyet duygusu endişe ve kaygıya döner.

Anne ve babanın evlatları için endişe etmesi son derece normal. Fakat bu durum obsesif kompulsif bozukluğa dönüşebilir. Bu yüzden OKB emareleri gösteriyorsanız, yardım almanızda yarar var. Doğum sonrası OKB nedir, ne şekilde başa çıkılır? Ayrıntılar yazımızda.

OKB nedir? 

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) insanın hayat standardını düşüren, anksiyete gibi öteki zihinsel sorunları de tetikleyebilen bir mental hastalıktır.  OKB’de bireyler obsesyon isminde olan takıntılı düşüncelere ve kompulsiyon isminde olan tekrarlayıcı davranışlara sahiptirler. Doğumdan sonraki dört hafta içerisinde ortaya çıkar ise, postpartum başlangıçlı OKB tanısı kullanılır.

Doğumdan sonra OKB nedenleri nedir?

Doğumdan sonra OKB, doğumdan sonra görünen anksiyete bozukluğunun bir çeşididir. Anne babalar, bebekleri için endişelenir bu yüzden de müdahaleci fikir ve davranışlarda bulunur. Bu fikir ve davranma şekilleri durağan(durgun) ve tekrarlayıcıdır. Bu sebep ile günlük yaşamı negatif etkisinde bırakır.

Doğumdan sonra OKB’nin hanımlarda ve erkeklerde görülme oranı yüzde 3 ile 5 içinde değişmiş olur. Doğumdan sonra OKB nedenleri çoğu zaman genetiktir. Ailesinde veya kendi geçmişinde anksiyete veya OKB hikayesi olan bireylerde bu ruhsal rahatsızlığın görülme oranı daha fazladır.

Öte taraftan Doğumdan sonrasında hormonlarda ani ve şiddetli düşüşler de doğumdan sonra OKB semptomlarına neden olabilir. Yeni bebeğe bakarken kronik bitkinlik ve ezici duygularla birleşen bu değişimler, pek çok bayanın OKB’ye dönüşen şiddetli endişe geliştirmesine sebep olabilir.

Doğumdan sonra OKB emareleri nedir? 

Doğumdan sonra OKB semptomları tipik olarak doğumdan sonraki ilk 2 ile 3 hafta içerisinde ortaya çıkmaya başlar;

• Bebek ile ilgili ısrar eden, tekrarlayan düşünceler yada zihinsel görüntüler olan, müdahaleci düşünceler şu demek oluyor ki obsesyonlar.
• Annenin korkularını ve takıntılarını azaltmak için belirli şeyleri yine yine yapabileceği kompulsiyonlar. Bu durum devamlı temizleme ihtiyacı, bir şeyleri onlarca defa kontrol etme, bir şeyleri sayma yada tekrardan sıralama gibi davranışlarla kendini gösterebilir.
• Bebek ile yalnız kalma korkusu,
• Bebeği korumada hipervijilans (Hipervijilans; maksadı tehditleri saptamak olan abartılı davranış yoğunluğu eşliğinde duyusal hassasiyetin geliştirilmiş hali),
• Bebeği düşürme yada fırlatma gibi istenmeyen görüntülerin göz önüne gelmesi,
• Dikkatsizlik sebebiyle yanlışlıkla bebeğe zarar verme endişesi,
• Bebeğin ciddi bir hastalık geliştirmesinden korkma,
• Bebeği toksinlere, kimyasallara ve öteki çevresel kirleticilere maruz bırakma korkusu.

Doğumdan sonra OKB’si olan bireylerin yaşamış olduğu genel kompulsiyonlar nedir? 

Doğumdan sonra OKB’si olan bireylerin gösterdiği genel kompulsiyonlar şöyleki sıralanabilir;

• Bıçak yada makas gibi keskin şeylerden kurtulmak,
• Bebeği zehirleme korkusuyla beslememek,
• Bebeğe zarar verme korkusuyla birtakım yiyecekleri yada ilaçları tüketmemek,
• Bebeği uyurken takıntılı bir biçimde denetlemek,
• Aile üyelerinden bebeğin zarar görmediğine dair güvence istemek,
• Bebeğe kötü bir şey olmadığından güvenilir olmak için günün vakalarını zihinsel olarak gözden geçirmek.

Doğumdan sonra OKB ile ne şekilde ya da nasıl başa çıkılır? Ne şekilde tedavi edilir?

Doğumdan sonra OKB tedavi edilebilir. OKB tedavisinde, bilişsel-davranışçı terapi veya ilaç tedavisi uygulanır. Bilişsel-davranışçı terapilerde, sağlıksız davranışları yönetmek için beyin “tekrardan” eğitilir.

Hekiminiz ek olarak bireysel ve grup terapisi tavsiye edebilir ve gerekirse değerlendirme ve ilaç tedavisi için sizi bir psikiyatriste (uygun olarak perinatal duygudurum bozuklukları mevzusunda eğitimli biri) yönlendirebilir. Birtakım durumlarda, doğumdan sonra OKB geçici olabilir. Fakat kimi zaman yavrunuz büyüyene dek bu durum da devam edebilir.

Hamilelik ve doğumdan sonra dönemde tüm obsesyon ve kompulsiyon türleri görünebilir En sık görünen takıntılar bebeğe mikrop vs bulaştırma ve bebeğe türlü türlü şekillerde saldırganlıkta bulunacağına dair takıntılardır. En sık kompulsiyonlar ise temizleme, kontrol etmedir. Anne bebeğe zarar vereceğini veya bebeğe mikrop bulaştıracağını düşünerek sorun yaşar ve bu durumdan kurtulmak için ve emin olmak için bebekten kaçmaya ve uzak durmaya başlar.    

 Hamilelik ve doğumdan sonra dönem pek çok psikiyatrik hastalığın meydana çıkması yada alevlenmesi bakımından risk taşıyan dönemlerdir. OKB tanısı olan bayan hastaların ortalama %18’inde belirtilerin hamilelikte başladığı, %55’inde ise belirtilerin hamilelikte şiddetlendiği görünmüştür.  OKB riski, hamile hastalara oranla hamilelik sonrası dönemdeki hastalarda birazcık daha artmıştır.

Hamilelik sonrası dönemde bildirilen yaygınlık oranı, %2-4 arasındadır. Hamilelik sonrası dönemde başlamış olan OKB olguların bir çoğunda ilk doğumda daha fazla gözlemlendiği ve doğumdan sonra ilk dört hafta içerisinde ortaya çıkmış olduğu ve ani başlangıçlı biçimde çıkmış olduğu bildirilmiştir. Geçmiş dönemlerinde major depresif bozukluk hikayesi olan, obsesif ve çekingen kişilik bozukluğu yada kişilik yapılanması olan, fonksiyonel olmayan obsesif inançlara sahip bireylerin ve ilk doğumu olan bireylerde doğumdan sonra OKB riski artmaktadır.   

Erkeklerde de doğumdan sonra OKB bildirilmiştir fakat bununla ilgili fazla çabalama yoktur. OKB’nin bu zamanda ortaya çıkması ebeveynlerde artan mesuliyet ile tehditlere karşı çok korumacı olunması ve bu durumun doğru olmayan yorumlama ile gözle görülen kaygıya neden olmasıdır. Bu negatif düşünceleri, yarattığı kaygıyı ve oluşması ihtimaller içinde olarak değerlendirilen tehlikeli neticeleri engellemek için bir takım obsesif kompulsif emareler ortaya çıkmaktadır.